Lucas 10:38-42 “Terwijl zij op reis waren, kwam Hij in een zeker dorp. En een vrouw, Marta geheten, ontving Hem in haar huis. En deze had een zuster, genaamd Maria, die, aan de voeten des Heren gezeten, naar zijn woord luisterde. Marta echter werd in beslag genomen door het vele bedienen. En zij ging bij Hem staan en zeide: Here, trekt Gij het U niet aan, dat mijn zuster mij alleen laat dienen? Zeg haar dan, dat zij mij komt helpen. Maar de Here antwoordde en zeide tot haar: Marta, Marta, gij maakt u bezorgd en druk over vele dingen, maar weinige zijn nodig of slechts één; want Maria heeft het goede deel uitgekozen, dat van haar niet zal worden weggenomen.”
Iets waar we niet al te makkelijk balans in vinden is de soevereiniteit van God en onze eigen inzet. Vaak zeggen we “zo de Heer het wil”, zal dit of dat gebeuren, maar anderzijds merken we ook dat wanneer we niets doen er meestal ook niets gebeurt. Dikwijls zijn we net als Marta druk in de weer met vanalles dat nog ‘moet’ gebeuren en vergeten we dat er niets gebeuren zal zonder dat de Here het zal voorzien en doen gebeuren. Anderzijds zijn we soms net tegenovergesteld en denken we bij onszelf “als de Heer wil dat ik iets doe, dan moet Hij maar zorgen voor de gelegenheid en de middelen.” Beide zijn Bijbelse waarheden, maar enkel wijs wanneer ze in balans zijn.
Makkelijker gezegd dan gedaan, denk je misschien? Hoe geraak ik nu in balans? Is het niet vanzelfsprekend dat we voortdurend in onbalans leven als mensen? Laten we eens gaan naar een van de wijze spreuken van Salomo die deze twee waarheden verbindt in één zin.
Spreuken 16:9 “Het hart des mensen overdenkt zijn weg, maar de HERE bestiert zijn gang.” (NBG)
Proverbs 16:9 “The mind of man plans his way, but the LORD directs his steps.” (NASB)
P.L.A.N.
Plan je leven
Als we de spreuk snel lezen, is onze eerste conclusie al gauw dat alles van de Heer afhangt en we daar niets bij in te brengen hebben. Maar als we wat langer stilstaan bij deze spreuk, merken we op dat ze het overdenken of het plannen van mensen niet afkeurt. Integendeel zelfs, ze gaat er van uit dat de mens zijn weg wel degelijk overdenkt en plant.
Een goede definitie van wat we bedoelen met ‘plannen’ is de volgende:
“Plannen is je verstand gebruiken om beredenerend een aantal handelingen te ondernemen met de middelen die je ter beschikking hebt om een resultaat te verkrijgen dat je waardeert.”
Dit zien we ook terugkomen in tal van andere Bijbelverzen.
Spreuken 21:5 “De plannen van de vlijtige strekken tot louter overvloed, maar al wie overijlt, komt slechts tot gebrek.”
Deze spreuk benadrukt dat het overdenken of plannen wijs is en zorgt voor een overvloedig resultaat. Daartegenover waarschuwt ze voor het overhaast te werk gaan omdat dat tot gebrek leidt. Overdenk daarom je stappen met de middelen die je ter beschikking hebt zodat je beredeneert aan de slag kan gaan en je plannen kunnen slagen.
Spreuken 10:5 “Wie verzamelt in de zomer, is een verstandig zoon; wie slaapt in de oogsttijd, is een zoon die zich schandelijk gedraagt.”
Iedereen heeft tijden van overvloed en tijden dat het minder gaat. Het is verstandig om in tijden van overvloed een deel te investeren of te reserveren voor de mogelijk komende moeilijkere tijden. Het is makkelijk om in tijden van overvloed er louter van te genieten en verder na te denken. Toch zegt deze spreuk dat dit een ‘schandelijk’ gedrag is en we de middelen die we in tijden van overvloed ter beschikking hebben optimaal moeten investeren.
Een praktisch voorbeeld hiervan kan pensioensparen zijn of simpelweg het beheren van een spaarrekening. Iedere maand systematisch een deel aan de kant houden voor een mogelijke tijd waarin het geld minder overvloedig tot je komt.
Spreuken 27:23-27 “Let wel op de staat van uw kleinvee, en zet uw hart op de kudden, want een schat duurt niet voor eeuwig; blijft soms een kroon van geslacht tot geslacht? Als het gras verdwenen is en het etgroen[1] zich vertoont en de kruiden der bergen zijn ingezameld, dan hebt gij schapen voor uw kleding, en bokken tot koopprijs voor een akker, voldoende geitemelk voor uw voeding, tot voeding voor uw huis, en levensonderhoud voor uw dienstmaagden.”
Plannen is niet enkel kijken welke middelen je te beschikking, maar ook de waarde van deze dingen inschatten. Deze spreuk leert dat kleinvee meer waarde heeft dan een schat (geld). Wanneer de schat opgebruikt is, schiet er niets meer van over. Maar kleinvee kan gevoed worden met de overvloed in de oogsttijd (gras, hooi) en op haar beurt weer voorzien van kleding, voeding en mogelijkheden tot het verwerven van nieuwe akkers.
Investeer dus in dingen die op hun tijd kunnen renderen en niet in dingen die hun waarde verliezen of enkel tijdelijk genot kunnen geven. Denk aan Marta die tijdens het bezoek van Jezus haar tijd vooral gebruikte om huishoudelijke taken te doen terwijl Maria investeerde in het luisteren naar Jezus toen ze daar de gelegenheid voor kreeg.
Overdenk dus je leven, onderzoek wat je waardevol vind en plan welke weg je wilt bewandelen om dit te bereiken. Houdt hierbij rekening met de middelen die je ter beschikking hebt.
Leun op de Here
Spreuken 3:5-6 “Vertrouw op de HERE met uw ganse hart en steun op uw eigen inzicht niet. Ken Hem in al uw wegen, dan zal Hij uw paden recht maken.”
Het is wijs om te plannen, maar mogen en kunnen hierbij niet vergeten dat alle waarheid en wijsheid van God komt. Hoe slim we onszelf ook mogen vinden, met enkel onze eigen inzichten komen we nergens. Bij het plannen vertrouwen we onze gedachten en overleggingen toe aan Hem, we leunen als het ware op Hem. Dit doen we door ze enerzijds in gebed aan Hem bekend te maken, maar ook door waarheid en wijsheid te zoeken in Zijn Woord.
Psalm 37:23 “ Door de HERE worden de schreden van de man bevestigd, aan wiens weg Hij welgevallen[2] heeft; wanneer hij valt, stort hij niet neder, want de HERE schraagt[3] zijn hand.”
Doordat we ons vertrouwen op Hem stellen en op Hem leunen door gebed en Zijn Woord heeft Hij ook welgevallen aan hetgeen we doen en mogen we ook met zekerheid verder gaan. Als we ons vertrouwen op Hem hebben gesteld in onze plannen hoeven we niet te vrezen voor mogelijke hindernissen omdat Hij ons dan al dragen wanneer we vallen of struikelen.
Jesaja 46:10-11 “Ik, die van den beginne de afloop verkondig en vanouds wat nog niet geschied is; die zeg: Mijn raadsbesluit zal volbracht worden en Ik zal al mijn welbehagen doen; die uit het oosten een roofvogel roep, uit een ver land de man van mijn raadsbesluit; Ik heb gesproken, Ik doe het ook komen; Ik heb het ontworpen, Ik breng het ook tot uitvoering.”
Waar we ook uiteindelijk zullen belanden op onze weg, we zullen nooit terecht komen op een plaats waar de Heer ons niet had willen zijn. Ook al zijn onze plannen maar relatief en hebben we geen idee wat de dag van morgen zal brengen, we mogen weten dat Zijn raadsbesluit zal uitgevoerd worden en Hij je op de plaats zal doen toekomen waar het goed voor je is. Een mooi voorbeeld hiervan zien we bij Jozef in Gen.45:5.
We plannen dus onze wegen met de middelen die we hebben en leunen hierbij op de Heer. We vertrouwen Hem onze plannen toe door gebed en zoeken waarheid en wijsheid in Zijn Woord. Mogelijk zal niet alles verlopen zoals wij het dan initieel hadden gepland, maar ook daarin mogen we dan rust vinden. Wij gaan en Hij zal leiden.
Afhankelijk van Hem
Spreuken 19:21 “ Vele zijn de overleggingen in het hart des mensen, maar de raad des HEREN, die zal bestaan.”
Hoe wijs we ook zijn en hoe goed we ook weten dat de Here ons leidt, vaak stopt ons vertrouwen wanneer de dingen anders lijken te lopen als verwacht. “Ja maar Heer, we gingen toch die kant uit?” sputteren we vaak terwijl situaties een plotse ommekeer maken.
Zelf heb ik geregeld tegen mezelf moeten preken wanneer dingen anders liepen dan verwacht. Zo stond ik een tijd geleden geregeld op om in de Bijbel te lezen, te bidden, artikels te schrijven enz. Dingen die ik op voorhand plande en waar ik mogelijkheden voor zag. Dingen waarin ik op de Heer kon leunen want Hij stimuleert ze zelfs in Zijn Woord. Geregeld als ik onder druk bezig was kwam er wel een van de drie kinderen naar voren met gehuil. Telkens werd mijn werk verstoord en mijn zuchten zwaarder. “Heer alsjeblieft, ik kan zo niet fatsoenlijk werken”, dacht ik dan. Deze houding die ik dan bewust of onbewust aannam liet eigenlijk zien dat ik me niet in afhankelijkheid van Hem opstelde. ‘k Had mijn planning en die moest gebeuren en hierbij was er blijkbaar geen ruimte voor de Heer.
De spreuk zegt daarom duidelijk, jij mag plannen en zult veel plannen, maar de Heer bepaalt uiteindelijk wat er al dan niet zal gebeuren.
Spreuken 21:30 “Er is geen wijsheid en geen verstand, geen raad is er tegenover de HERE.”
Hoe vaak we ook mogen denken dat sommige zaken beter anders waren verlopen, we kunnen ons niet meten aan Gods wijsheid. Wij trachten dingen te plannen met ons goed, maar beperkt, verstand. Toch zijn wij eenvoudige schepsels als we ons zouden vergelijken met de Heer.
Jeremia 10:23 “ Ik weet, o HERE, dat het niet aan de mens staat zijn weg te kiezen, noch aan een man om te gaan en zijn schreden te richten.”
Het is daarom ook niet aan ons om onze weg te kiezen en te bepalen wat goed voor ons is en wat niet. We horen in afhankelijkheid van Hem te leven en daar ook genoegen mee te nemen. Wij ZIJN afhankelijk van Hem en weten niet wat het meest wijs is, vertrouw daarom op Hem, ook als dingen anders verlopen dan verwacht.
Klaagliederen 3:37 “Wie is het, die spreekt en het is er, wanneer de Here het niet gebiedt?”
Vergeet nooit dat je ‘slechts’ een schepsel bent die geen eigen kracht bezit. Alles wat je hebt is je gegeven en heb je slechts in bruikleen.
Jacobus 4:13-16 “Welaan dan, gij, die zegt: Vandaag of morgen gaan wij op reis naar die en die stad, wij zullen er een jaar doorbrengen, zaken doen en winst maken; gij, die niet (eens) weet, hoe morgen uw leven zijn zal! Want gij zijt een damp, die voor een korte tijd verschijnt en daarna verdwijnt; in plaats van te zeggen: Indien de Here wil, zullen wij leven en dit of dat doen. Maar nu roemt gij in uw grootspraak; al zulk roemen is verkeerd.”
Maak je afhankelijkheid van de Here ook je vertrekpunt bij het plannen. Denk niet “Ik zal”, maar eerder “Als de Heer het wil zal ik”. Dit lijkt maar een klein verschil, toch maakt het het verloop van onze weg geheel anders.
Nederig van hart
Psalm 138:6 “Want de HERE is verheven, en Hij aanschouwt de nederige, maar de hovaardige kent Hij van verre.”
We kunnen het niet genoeg benadrukken, plannen maken, leunen op de Here en leven in afhankelijkheid van Hem doen we met een nederig hart. De Heer haat hoogmoed en verblijdt zich enkel in een nederig hart.
“Pride is the shirt of the soul, put on first and put off last” (George Swinnock)
Wanneer we ergens moeite mee hebben of voor een zoveelste keer zuchten, is dit ook het eerste dat we moeten nagaan “Is er ergens een vorm van trots in mijn hart?”
Spreuken 16:19 “Het is beter nederig van geest te zijn met de armen, dan buit te delen met de hovaardigen.”
Plannen maken in vertrouwen en afhankelijkheid van de Heer garanderen geen succesverhaal. Het enige wat God je verzekerd is dat Hij met je zal zijn en je zal leiden naar de weg die het meest wijs is. Daarin kunnen diepe dalen zijn en grote belemmeringen. Maar net in die dalen en belemmeringen mogen we rust vinden in deze spreuk uit Zijn Woord. Het is beter in nederigheid door dit dal te gaan, dan vol hoogmoed een succesvol levensverhaal na te vertellen.
1Pet.5:5 “Omgordt u allen jegens elkander met nederigheid, want God wederstaat[4] de hoogmoedigen, maar de nederigen geeft Hij genade.”
Voor de nederigen is er genade en wie zou het durven om ook maar een plan te maken zonder te beseffen dat er genade is?
[1] Het tweede gras na de hooibouw; nagras.
[2] Genoegen, plezier, goeddunken.
[3] Ondersteunen; dragen.
[4] ‘Antitassomai’ — Ten strijde trekken tegen, zicht verzetten, zich tegenover stellen.